ФІЛАМАТЫ
(ад грэч. – тыя, што імкнуцца да ведаў) – тайнае студэнцкае таварыства ў Віленскім універсітэце (1817 – 1823).
ФІЛАРЭТЫ
(ад грэч. – тыя, што любяць дабрадзейнасць) – канспіратыўнае студэнцкае таварыства ўзнікла ў 1820 г., як філіяльная арганізацыя філаматаў. Першапачаткова яго арганізатары і кіраўнікі (Ю.Яжоўскі, Т.Зан, А.Міцкевіч, Я.Чачот, А.Петрашкевіч, Ф.Малеўскі) ставілі толькі культурна-асветніцкія задачы: збіралі песні, паданні, легенды, апісвалі абрады і звычаі беларусаў. Паступова іх дзейнасць набыла сацыяльна-палітычны накірунак. У 1823 г. таварыства філаматаў і філарэтаў раскрыта, члены таварыства арыштаваны. Т.Зан, які кіраваў дзейнасцю філарэтаў, быў прыгавораны да зняволення ў крэпасць, многія сасланы ў ссылку, у тым ліку і А.Міцкевіч.
У Старадарожскім музеі дэманструецца карціна, прысвечаная філаматам і філарэтам:
Міхась Андрэевіч Карпук (1930, Мінск).
“У каменя філарэтаў”. 2006.
Папера, аловак, сангіна. 60х80 см.
