Адраджэнцы Беларусi

ЕРМАЛОВІЧ Мкалай (Мікола) Іванавіч

(29.04.1921, в. Малыя Навасёлкі Дзяржынскі р-н Мінская вобл. – 05.03.2000), беларускі гісторык, паэт, літаратуразнавец. Ганаровы сябар клуба “Спадчына”. Да Вялікай Айчыннай вайны скончыў тры курсы філалагічнага факультэта Мінскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута імя А.М.Горкага. З-за дрэннага зроку быў вызвалены ад вайсковай службы і працаваў настаўнікам сярэдняй школы ў Мардоўскай АССР (РСФСР), дзе выкладаў рускую мову і літаратуру. Напрыканцы 1943 г., калі пачалося вызваленне Беларусі, вяртаецца ў Беларусь і працуе інспектарам РАНА ў былым Суражскім раёне Віцебскай вобл. У 1946 г. пераязджае ў в. Малыя Навасёлкі, працуе завучам Дзяржынскай беларускай СШ і працягвае вучобу ў педагагічным інстытуце, які заканчвае ў 1947 г. У 1948 – 1955 гадах старшы выкладчык беларускай літаратуры Маладзечанскага настаўніцкага інстытута, у 1955 – 1957 гадах – загадчык метадычнага кабінета Маладзечанскага абласнога інстытута ўдасканалення настаўнікаў. З 1957 г. на пенсіі ў сувязі са значнаю стратаю зроку (- 27). Літаратурнаю творчасцю пачаў займацца з 1936 г. З 1948 г. выступаў у друку як літаратуразнавец і крытык. З 1957 г. стала даследуе старажытныя летапісныя крыніцы. У 1963 – 1964 гадах самвыдацкім спосабам выдае рукапісны часопіс “Падснежнік” (выйшла 4 нумары), у 1975 – 1976 – рукапісны самвыдацкі часопіс “Гутаркі: аб усім, што баліць” (выйшла звыш 50 нумароў). У часопісах закрануты пытанні сучаснай і Старажытнай Беларусі, выкладзены думкі і погляды, якія хвалявалі нацыянальна свядомую інтэлігенцыю Беларусі. У іх знайшло прадбачанне немінучага краху тагачаснага рэжыму, эканамічнага заняпаду краіны, распачалося абмеркаванне значэння роднай мовы ў жыцці народа, ролі інтэлігенцыі ў адраджэнні гістарычнай памяці народа і іншыя актуальныя пытанні. Вядомы “Сшытак вершаў Міколы Ермаловіча”, у які ўвайшло звыш 50 вершаў. Тэматыка вершаў рознастайная: вершы аб Радзіме і заклік змагацца за волю, вершы, прысвечаныя змагарам і песнярам Беларусі, вершы-думкі, якія адлюстроўваюць асабісты душэўны настрой аўтара, сатырычныя вершы, у якіх паказаны негатыўныя бакі савецкага ладу жыцця.

Але галоўнай тэмай літаратурнай і навуковай дзейнасці была гісторыя Старажытнай Беларусі і беларускай літаратуры. Вывучаючы летапісы і старадрукі, М.Ермаловіч выдзяляў у гісторыі Беларусі ІХ – ХІV ст. тры перыяды: полацкі – ІХ – сярэдзіна ХІІІ ст., новагародскі – сярэдзіна ХІІІ – пачатак ХІV ст., віленскі – 1316 – 1385 гады; лічыў, што славянскія плямёны далі пачатак беларускай, украінскай і велікарускай народнасці пасля іх перасялення ва Усходнюю Еўропу ў залежнасці ад таго, на якой тэрыторыі яны пасяліліся і якое карэннае неславянскае насельніцтва суіснавала разам з імі. Меркаваў, што беларусы не збалтызаваныя славяне, а аславяненыя балты, што палачане былі асновай, на якой узніклі беларусы і Беларусь. М.Ермаловіч – адзіны гісторык Беларусі, які, не маючы ніякіх навуковых званняў і вучоных ступеняў, з’яўляецца аўтарам уласнай, ужо многімі айчыннымі і замежнымі вучонымі прызнанай, навуковай канцэпцыі ўтварэння Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ). Канцэпцыя М.Ермаловіча адпавядае высновам беларускіх археолагаў. Яна ўключана ў афіцыйныя падручнікі, рэкамендавана Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь для вывучэння па курсу гісторыі Беларусі ва ўсіх навучальных установах. Аўтар кніг: Старажытная Беларусь: Полацкі і Новагародскі перыяды. Мн., 1990; Па слядах аднаго міфа. 3-е выд. Мн., 2001; Старажытная Беларусь: Віленскі перыяд. Мн., 1994; Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае. Мн., 2000.

Атрымаў Дзяржаўную прэмію Беларусі (1992), Літаратурную прэмію імя Уладзіміра Караткевіча, узнагароджаны медалём Францыска Скарыны (1993). За вялікі ўдзел у стварэнні сапраўднай гісторыі Беларусі Камітэтам Ушанавання ганараваны ордэнам “Гонар Айчыны” (25.03.1997) і адпаведным дыпломам. Занесены ў Кнігу гонару “Рупліўцы твае, Беларусь”.

У Старадарожскім мастацкім музеі экспануюцца яго кнігі і прысвечаныя яму творы: